Pepijn Schoneveld over zijn gegeneraliseerde angststoornis

Hij is acteur, cabaretier en podcastmaker. Na jaren van angstklachten ging hij in 2010 in therapie. Met wisselend succes, acht jaar later kwam er een depressie bij en belde hij 113 met suïcide gedachten. Nu het al jaren goed gaat met Pepijn Schoneveld, vertelt hij in Vizier openhartig over de lange weg die hij is gegaan.

Interview: Jeroen Mei. Foto’s: Roeltje van de Sande Bakhuyzen

Jij legde een lange weg af met de nodige terugvallen. Hoe gaat het nu met je?
“Sinds een jaar of vier gaat het heel goed! Helemaal klachtenvrij ben ik niet, maar als ik nu een diagnostische vragenlijst zou moeten invullen, zit ik dik in het groen. Ik merk wel dat de angst- en piekergedachten op de loer liggen en ik er altijd wel mee bezig ben. Maar ik kan er nu veel beter mee omgaan.”

Hoe merk je dat het op de loer ligt?
“Als ik onrealistische of rare gedachten toch weer serieus neem. Ik heb niet meer zoveel angstgevoelens maar ik betrap mezelf nog wel op denken in cirkeltjes. En soms ligt somberte op de loer. Dat heb ik vooral als ik me afgewezen voel; in werk of in de liefde. Maar ik herken het nu heel goed en weet dat ik die gedachten of gevoelens niet serieus moet nemen. Want dat is piekeren en ik had een piekerstoornis. Als depressieve gevoelens opspelen, is dat voor mij een seintje dat ik me even heel erg moet focussen op mezelf en mijn eigen leven. Waar andere mensen met een depressie juist andere mensen moeten opzoeken, is het voor mij goed om dan dingen alleen te doen. Me niet afhankelijk te maken van anderen. Dat was namelijk mijn valkuil.”

In 2010 kreeg jij de diagnose gegeneraliseerde angststoornis, ofwel piekerstoornis. Wat ging daaraan vooraf?
“Ik liep al een tijd bij een huis- tuin- en keukenpsycholoog die de goede diagnose nog niet had gesteld. Op een gegeven moment kwam ik er echt niet meer uit. Ik was de hele dag in paniek, sliep weinig, maakte me over alle vreselijk zorgen. Soms was het even weg, maar dan kwam daarna de angst voor de angst. Ik was helemaal kapot en kon daardoor niet meer goed voor mezelf zorgen. Werd heel afhankelijk van andere mensen om maar op de been te blijven. Ik durfde mijn huis op vier hoog niet meer in omdat ik angst had voor de warmte. Waardoor ik bang was dat ik niet kon slapen. Toen ik de huisarts vroeg om iets om weer te kunnen slapen, zei hij : ‘Slapen is het probleem niet, piekeren is het probleem’. Via hem kwam ik bij GGZ Ingeest terecht. Hulp bij een instelling zoeken kan ik aanraden. Daar zit een heel team van specialisten. Ik heb er een heel traject doorlopen met CGT, exposure, medicatie, werd geholpen door een psycholoog en een psychiater. Ondertussen leerde ik dat het vooral mijn gedachten waren waardoor ik angst ervoer. Langzamerhand functioneerde ik weer beter, ging weer eten want ik was ook heel erg afgevallen.”

‘Mensen met een angststoornis zijn de dapperste mensen die ik ken’

De weg omhoog zat wel vol met strubbelingen?
“Ja, nadat het een tijdlang heel goed ging, waren er twee episodes van terugval. Dat was toen mijn vader ongeneeslijk ziek werd en toen mijn relatie uitging. Ik bouwde op dat moment net medicatie af en had helemaal geen houvast meer. Nieuwe medicatie sloeg vervolgens niet aan waarop ik in een depressie raakte. Weer nieuwe medicatie, zware bij werkingen, uiteindelijk heb ik negen middelen geprobeerd! Er waren momenten dat ik het echt niet meer wist en dacht dat ik het niet meer aankon. Ik heb toen ook een paar keer 113 gebeld. Dat je op je balkon staat en denkt; waarom ook niet, wat is één stapje?!”

Met angst kon je intussen overweg maar een zware depressie was iets nieuws?
“Ja, angst kende ik heel erg, dat is heel erg grillig. Terwijl depressie een soort constante, hele zware bastoon is, die je naar beneden haalt, zuigt….Ik fietste dan door de stad en ging opeens op de weg zitten, omdat ik gewoon niet meer kon. Bij een angststoornis weet je wat het is om je niet goed te voelen, maar heb je nog de hoop dat het beter wordt of weggaat. Bij een depressie is die hoop helemaal weg en dan kom je op een hele donkere plek terecht. Het voelde heel uitzichtloos, bijna niet te omschrijven, alsof je gewoon helemaal ‘stuk’ bent. Mijn psychiater Ton van Balkom wilde nog graag dat ik intensieve schematherapie* van 32 weken ging volgen, dat was destijds nog experimenteel voor mensen met angst- en dwang. Ik had bij voorbeeld een afhankelijkheidsschema; ik kan het niet alleen. Daaraan heb ik heel hard gewerkt, juist door dingen alleen te gaan doen; uit eten, op reis, in mijn eentje een verbouwing organiseren. Wat er ook nog bij kwam is dat ik van nature geen testosteron aanmaak. Dat heet het Kallmann syndroom. Toevallig kreeg ik in die periode een nieuw medicijn waardoor mijn testosteron hoger werd. Lang verhaal kort, door een combinatie van testosteronmedicatie, goede antidepressiva en – voor mij – levensreddende schematherapie ben ik er vooralsnog blijvend bovenop gekomen. Ik ben heel zelfstandig en volwassen geworden en heb het gevoel dat ik het allemaal aankan.”

‘Er waren momenten dat ik het echt niet meer wist en dacht dat ik het niet meer aankon’

Wat is het belangrijkste dat je ervan hebt geleerd?
“Verantwoordelijkheid nemen voor mijn situatie en voor hoe ik me voel. Je moet het echt zelf doen! Een mens kan echt veel meer aan dan hij denkt, zelfs als je heel diep zit. Dat kan ik echt wel zeggen als ervaringsdeskundige. Ik zit nu in een tamelijk zorgeloze fase van mij n leven en daar kan ik echt van genieten omdat ik weet hoe die andere kant is. Mijn geluk heeft nu veel meer diepte. Dit is natuurlijk één groot leerproces geweest. Als je weet wat angst, lijden en pijn is geeft dat ook diepte, het vermogen om je in een ander te verplaatsen en het leven te waarderen.”

Hoe neem je nog meer verantwoordelijkheid?
“Belangrijk hierbij is ook erkennen dat er een probleem is in plaats van je ertegen verzetten. Verzet is je ego, dat zegt: ‘Ik wil dit niet, ik wil geen angst, ik wil geen fobie’. Allemaal heel begrijpelijke gevoelens en gedachten. Maar dan accepteer je niet wat er aan de hand is en kun je er ook geen verantwoordelijkheid voor nemen. En dan lijd je, want je bent constant in verzet tegen iets. Lijden is namelijk pijn plus verzet. Bovendien, als je het niet accepteert dan hoef je er ook niets aan te doen. Dat is in feite de makkelijke weg waarin je geen verantwoordelijkheid neemt.”

Wat gebeurt er als je ‘verzet’ uit de vergelijking haalt?
“Dan blijft alleen pijn over, maar dat is minder erg dan lijden. Het is nog steeds stom, kut, vervelend en beperkend, maar daarmee is het wel helder. Je vraagt je niet meer af: ‘Waarom overkomt mij dit?’ Waardoor je verzet stopt en je minder lijdt. Je voelt nog steeds verdriet, dat hoeft niet gerelativeerd of gebagatelliseerd te worden. Juist niet! Je voelt het helemaal, het is helder en je accepteert het. Als je het helemaal voelt kan je het ook een plek geven en anders met de situatie omgaan. Hulp zoeken, de juiste medicijnen vinden, de ADF bellen voor advies enzovoort.”

Je moet heel moedig zij n om de leeuw in de bek te kij ken….
“Mensen met een angststoornis zijn de dapperste mensen die ik ken. Want ze doen het toch allemaal maar, ondanks die angst. Ze stellen zich in exposure therapie bloot aan hun grootste angst! Of ze nemen medicijnen waardoor hun klachten eerst erger worden. Dan ben je al doodsbang en neem je iets waardoor je nog banger wordt!”

Ben je wel eens bang voor een terugval?
“Ik droom er vaak over. Heel naar, maar ook goed, want het houdt me scherp: dit zit in mij , hou het in de gaten. Verder houd ik de basis van mijn leven op orde met een bepaalde structuur. Goed voor mezelf zorgen, mijn huis opruimen, mijn keuken aan kant voor ik ga slapen en ’s ochtends mijn bed opmaken, zeker drie keer per week sporten en dagelijks mijn medicatie innemen. Soms denk ik wel eens; wat als mijn medicatie niet meer werkt of er een oorlog uitbreekt waardoor mijn medicatie niet meer verkrijgbaar is of de grondstoffen ervan raken op… Maar dat is een angstaanjagende gedachte. Ik kies er dan voor om er niet op door te denken, want dan zou het hele circus opnieuw beginnen.”

BIO PEPIJN SCHONEVELD
Pepijn Schoneveld (1985) studeerde in 2009 af aan de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie. Daarna was hij als acteur te zien in verschillende series zoals Feuten, Spangas en Dokter Deen. Hij maakte diverse cabaretvoorstellingen: Meneer Jongetje (2013-2014), Morgen klaart het op (2015-2016) en Stande Pede (2017-2018) waarin hij openlijk over zijn angststoornis sprak. De laatste jaren is hij vooral actief als podcastmaker met zijn podcast Peptalk, waarin hij in iedere aflevering met een (bekende) gast praat over een grote of kleine persoonlijke vraag. Pepijn woont in Amsterdam en is single.

*Wat is schematherapie?
Bij schematherapie wordt gewerkt vanuit het idee dat je in je jeugd een aantal dingen nodig hebt zoals een veilige omgeving, grenzen, spel en plezier, bevestiging erkenning, gezien worden. Heb je daarin dingen gemist, dan ontwikkel je ‘schema’s; gedachten en ideeën over jezelf en de wereld om tóch te krijgen wat je mist.
Tijdens schematherapie bespreek je de problemen met je behandelaar. Waar loop jij keer op keer tegenaan en hoe voel jij je dan? Je ontdekt welke emotionele basisbehoeften bij jou niet vervuld zijn, welke patronen hierdoor ingesleten zijn en hoe die een storend effect hebben op je dagelijkse leven. Zodra je leert voelen wat je behoefte is en hoe je hier op een gezonde manier invulling aan kunt geven, verandert niet alleen je gedrag, ook gedachten en gevoelens. Uiteindelijk kun je gemakkelijker richting aan je leven geven en je relaties met anderen verbeteren.