Caya de groot: ’ Ik was als een contactgestoorde kluizenaar’

Op toneel staan met een angststoornis? Het bleek voor actrice Caya de Groot (56) een slechte combinatie. In paniek wilde ze zelfs een voorstelling afzeggen, terwijl het publiek al in de zaal zat. En als angstige moeder voelde ze zich bepaald niet feestelijk. Inmiddels gaat het een stuk beter met haar. ‘Tijdens EMDR-sessies leerde ik dat je dingen ook gewoon kunt laten gebeuren. En wat blijkt? De wereld stort niet meteen in elkaar!’

Interview: Jeroen Mei. Foto’s: Pien de Graaf en privé.

In hoeverre had jouw angststoornis invloed op jouw carrière als actrice?

“Er was een periode waarin ik zei dat ik nooit meer ging spelen. Paniek en op het toneel staan blijkt voor mij een heel slechte combinatie. Maar zeg nooit nooit! Momenteel geeft het me rust om het niet meer te hoeven. Het gaat weliswaar goed met me, maar ik heb nog steeds slechte dagen met hoofdpijn, migraine of dat ik ‘wiebelig’ ben. Gelukkig vind ik het ook heel leuk om te schrijven. Ik ben nu bezig met een scenario voor een serie en een
kinderfilm. Van dit werk heb ik ook stress, maar ik kan het in ieder geval wel doen in mijn eigen tijd. Als het een dag gewoon niet gaat, dan werk ik een dag niet. Als actrice heb je die vrijheid niet, the show must go on.”

Wat roept bij jou angst en paniek op?

“Wandelen of fietsen buiten de bebouwde kom. Hoe verder ik de stad uit ga, hoe groter de paniek. Ook neem ik zelden de lift, ik ben claustrofobisch. Vliegen heb ik lang doodeng gevonden. En in heel slechte periodes durfde ik ook niet auto te rijden. Als ik wel autoreed, durfde ik niet door tunnels. Moest ik kilometers omrijden om de Schipholtunnel te mijden. Eigenlijk alles waar ik niet per direct uit of af kan, of mee kan stoppen. Zoals op het toneel staan dus ook.”

Wanneer kreeg je voor het eerst een paniekaanval?

“Ik was zeventien en woonde nog thuis. Ik was met mijn toenmalige vriendje en kreeg ineens hartkloppingen, ik voelde mijn hele lichaam onrustig worden. Dat bouwde zich op tot het punt dat ik dacht dat ik doodging of knock out zou gaan. De eerste keer dat je een paniekaanval krijgt is heel overweldigend, je weet écht niet wat er gebeurt! Het verlies van controle – ik ben heel erg van de controle en gebruik daarom ook nooit alcohol of drugs – maakte dat ik me helemaal lam schrok. Ik vroeg mijn vriendje 112 te bellen en daar kreeg hij een arts aan de lijn die me wilde spreken. Een te gekke man, hij was heel rustig, stelde de juiste vragen en al tijdens dat gesprek voelde ik het zakken. ‘Dit was hoogstwaarschijnlijk een paniekaanval’, zei hij .”

Hoe ging het daarna verder?

“Ik vertelde het aan mijn moeder, maar die snapte het niet helemaal en kon er niks mee. Dus, ja, dan ga je maar weer door. Maar natuurlijk kwam het terug en best wel vaak. Niet altijd in die mate als ik net beschreef, maar wel dat je de hele dag zo’n beetje in die hyperventilatie blijft zitten en daar wiebelig en onvast van bent. Alsof je niet in jezelf aanwezig bent. Dat gevoel had ik jarenlang en ik durfde op een gegeven moment zelfs de straat niet meer op. Ik voelde ook steeds minder, had eigenlijk geen emoties, kon nooit ergens om huilen.”

Je bent toen in therapie gegaan, hoe ging dat?

“Het was geloof ik cognitieve gedragstherapie, maar ook daar liet ik geen traan. Die therapeute legde de link met mijn vader die in mijn jeugd zowel fysiek als emotioneel afwezig was. Dat vond ik toen echt belachelijk: ‘Nu ligt het weer aan mijn ouders!’ Toch heb ik wel baat gehad bij die therapie en ik kreeg inzichten. Maar ik was er nog lang niet en die angststoornis ondermijnde mijn leven. Je gaat dingen vermijden, raakt steeds meer gespannen en je vertrouwt jezelf niet meer. Ik was iemand – en soms helaas nog steeds – die ik niet wilde zijn. Ik wil niet iemand zijn die moet afbellen omdat ik me weer niet goed voel.”

‘‘‘Een moeder die vaak te bang en moe is om iets leuks te gaan doen, is niet feestelijk’

Jouw vader, zanger Boudewijn de Groot, werd geboren in een Jappenkamp en verloor daar zijn moeder. Dat is natuurlijk een enorme bagage. Denk je dat daarvan iets is overgeslagen op jou?

“Dat trauma’s van generatie op generatie worden overgedragen krijgt nu meer bekendheid. Mijn vader was vaak fysiek en ook emotioneel niet aanwezig. Hij was niet echt blij met zijn vaderschap en wilde geen gezinsrompslomp, maar gewoon zijn eigen ding doen. Dat is nu gelukkig helemaal anders, we hebben een heel goede band.”

De leeuw in de bek kijken en dingen toch doen, heb je dat ook geprobeerd

“Ja, soms ging dat goed. Maar er waren ook situaties waarbij ik geen keuze had, bijvoorbeeld als ik het toneel op moest. Ik heb een keer een arts naar het theater laten komen omdat ik ervan overtuigd was dat ik een hersentumor had. Ik voelde zo’n ongelooflijke druk op mijn hoofd vlak voor een voorstelling dat ik zei: ‘Jongens ik kan niet spelen!’ Heel duizelig en helemaal in paniek. Het publiek zat al in de zaal. De arts die vervolgens kwam, deed allerlei neurologische testjes. Ik mankeerde niks. De angst zakte en ik heb die voorstelling nog gespeeld. Maar daarna werd de angst voor herhaling natuurlijk nog groter.”

Destijds was je getrouwd en je hebt drie dochters. Wat was de impact van de angststoornis op je privéleven?

“Ik vind dat ik mijn toenmalige man en kinderen tekort heb gedaan, doordat ik vaak tegen dingen opzag. Ik was toch een beetje een contactgestoorde kluizenaar die geen zin had in dingen omdat ik me angstig voelde of bang was om een paniekaanval te krijgen. Meegaan op schoolreisje was bijvoorbeeld echt uitgesloten. Ik was gewoon een angstig mens. Een moeder die vaak te moe is om iets leuks te gaan doen is niet feestelijk. Gelukkig heb ik wel een heel goede band met mijn kinderen en ze zijn volgens mij ook heel dol op me. Door mijn aandoening was ik wel weer heel veel thuis om ze te knuffelen en gezellig met ze te zijn.”

Als je angsten zo invaliderend waren, heb je waarschijnlijk veel ondernomen om er vanaf te komen?
“Ik heb héél veel therapeuten gezien, van manuele therapie en EMDR (traumatherapie, red.) tot osteopathie. De laatste productie die ik speelde in 2015 was de rol van Edith Frank in het toneelstuk Anne. In die periode ging ik twee keer per week naar de osteopaat die mij rustig moest krijgen zodat ik kon spelen. Dus osteopathie hielp, maar ook yoga en het lezen van heel veel mindfulness-boeken. Waaronder het praktische ‘Voluit Leven’ waarvan ik fan ben. Wat daarin staat kwam echt bij mij binnen. Bijvoorbeeld: geef je paniek een naam. Die van mij heet Patty Paniek. Inderdaad naar Patty Brard, een licht hysterische vrouw met een grote waffel die eigenlijk heel lief en een beetje koddig is. Door je paniek een naam te geven is het meteen minder gevaarlijk. Als Patty Paniek zich meldt denk ik nu: ‘Oh daar ben je weer!’ (Lacht)

Omarmen in plaats van ermee vechten?
“Precies, niet meer wegduwen, maar zeggen: ‘Kom maar’. Dan komt de paniek ook veel minder agressief binnen. Dat je niet je gedachten bent, was ook een enorm inzicht. Want dat hoofd gaat maar door en door en door, je maakt jezelf helemaal knettergek. Als het lukt om je minder met je gedachten te identificeren, komt er afstand. Een soort helikopterview en dan word je ook rustiger. Dat vond ik ook zo fantastisch aan EMDR waarin ik situaties waar waarschijnlijk iets ontstaan is, moest beschrijven, doorvoelen, ruiken… Je gaat als het ware aan je verstand voorbij en komt weer op gevoelsniveau terecht. Het haalt de lading af van ervaringen die hebben bij gedragen aan het ontstaan van angsten. Tijdens die EMDR-sessies leerde ik ook dat je dingen gewoon kunt laten gebeuren. En wat blijkt? De wereld stort niet meteen in elkaar! (Lacht). Je mág loslaten! Ik heb daar verschrikkelijk veel aan gehad. Mijn leven heeft in de laatste jaren enorm aan kwaliteit gewonnen. Ik zie meer mensen, het is leuker en gezelliger en ik lach ook meer. Ik heb een nieuwe vriend met wie ik samenwoon met een nog thuiswonende dochter in huis. Een heel fijn, gezellig nest, allemaal heel heilzaam.”

WIE IS…?
Caya de Groot (1976) was na haar afstuderen aan de Toneelschool Amsterdam te zien in diverse series zoals Spijkerhoek en Unit 13. In theater speelde ze vervolgens bij diverse gezelschappen, onder meer de rol van Edith Frank in het toneelstuk Anne. Momenteel werkt Caya als scenarioschrijfster aan verschillende projecten. Caya komt uit een beroemd kunstenaarsgezin. Ze is de dochter van zanger Boudewijn de Groot en heeft twee bekende broers: gitarist en zanger Marcel de Groot en muzikant en acteur Jim de Groot. Caya is gescheiden van de vader van haar drie dochters en heeft sinds een aantal jaren een nieuwe vriend.

Wist je dat?

Dit interview verscheen als eerst in het magazine de Vizier van de ADF stichting.

Wil jij ook op de hoogte blijven van het laatste nieuws rondom angst en dwang en wil je de meest recente interviews en ervaringsverhalen lezen? Dat kan! Help mee als Vriend van de ADF stichting en ontvang Vizier voortaan viermaal per jaar in een neutrale envelop. Of Klik hier om het magazine gratis aan te vragen.

Uitgelezen?

Lees hier ook het interview met politica Caroline van der Plas waarin hij praat over zijn angsten. Of klik hier voor meer ervaringsverhalen en interviews.

TIPS VAN CAYA

  • Jezelf accepteren, precies zoals je bent. Vroeger dacht ik: ‘Ik weet niks, ik kan niks en wie ben ik nu helemaal?’ Iedereen kan het beter dan ik. Maar er zijn áltijd mensen die beter, slimmer of creatiever of wat dan ook zijn. Ik was altijd maar boos op mezelf en op mijn lichaam, ik vond het lelijk. Maar in plaats van te willen ‘repareren’, mag je accepteren wie je bent en daarmee leven. Inmiddels heb ik het vertrouwen dat ik mijn eigen unieke stem heb, die ik nu ook mag laten gelden bij het schrijven. Jezelf vergelijken met anderen is een heel goed recept om jezelf ongelukkig en angstig te maken. Niet doen dus.
  • Doorgaan met ademen! Kom uit dat hoofd en ga via je adem in je lijf.
  • Leg de focus op wat mooi is. Ik kan verschrikkelijk goed genieten van de kleine dingen, het is ook heel troostrijk. Als je altijd maar door raast in het leven, heb je daar helemaal geen oog voor. Stilstaan dus bij die mooie bloem in de berm.