Musicalster Brigitte Nijman

Zangeres en musical-actrice Brigitte Nijman (49) brak eind jaren negentig door bij het grote publiek toen ze de hoofdrol van Sandy speelde in de musical Grease. Later verscheen ze in uiteenlopende producties zoals Pietje Bell en Ciske de Rat. In 2017 en 2018 was ze te zien in The Full Monty. Brigitte kampt al van jongs af aan met een dwangstoornis en angstklachten.

Interview: Jeroen Mei. Fotografie: Roy Beusker

Jij hebt last van een dwangneurose. Hoe ziet dat er bij jou uit?
“Als ik de deur uitga, moet ik altijd nog een keer terug om te kijken of ik de deuren op slot heb gedaan. Ik heb twee hondjes, dus ook nog een keer extra controleren of de tussendeur dicht zit. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Spanning maakt het erger. Voor een optreden is het het ergst. Dan heb ik allerlei dwangmatige rituelen. Als ik mijn eigen haar moet doen, dan moet er een even aantal rollers in dat haar en een oneven aantal overblijven. Ben ik er een kwijt, dan ben ik in staat om naar huis te rijden om die op te halen, want ik heb er maar veertien en het moeten er vijftien zijn. Ik moet mijn tanden twee keer poetsen, een luchtje drie keer om mijn hoofd verstuiven. Voor ik opga mezelf nog drie keer opdrukken. Het slaat allemaal nergens op, maar ik doe het al jaren. Allemaal, omdat het anders niet goed gaat. Heel vermoeiend!”

‘De conclusie is natuurlijk wel dat die dwang al die jaren niet geholpen heeft’

Wanneer is het ooit begonnen?

“Het is begonnen met het tellen van traptreden toen ik jong was en als ik iets belangrijks moest doen. Van jongs af aan heb ik altijd alles zo ontzettend goed willen doen dat ik mijn geluk probeerde af te dwingen met dwangmatige handelingen. Ja, ik ben ook een enorme pleaser.

Je kan mij 32 keer aanrijden, dan sta ik 32 keer op en zwaai ik je nog uit. Maar dat is natuurlijk niet goed, ik ben heel slecht in grenzen aangeven en nee zeggen. Ik wil het altijd goed doen in de ogen van andere mensen.”

Kun je jouw neuroses verklaren als je kijkt naar het gezin waar je uit komt?

“Nee, ik kom uit een heel normaal Rotterdams gezin waar altijd keihard gewerkt werd; niet lullen maar poetsen. Mijn ouders zijn weliswaar gescheiden toen ik vier was, maar ik heb een super leuke moeder. Mijn stiefvader, die helaas is overleden, voelde als mijn echte vader. Ik heb altijd heel goed met mijn moeder en stiefvader kunnen praten, wat er ook was, ze waren er altijd voor me. Dus ik kan echt niet zeggen dat iemand mij mijn dwangneuroses heeft opgedrongen.”

En het contact met je biologische vader, hoe is dat verlopen?

“Ik denk dat daar wel een groot stuk ligt. Hij leidt zijn leven zoals hij dat moet doen en dat respecteer ik. Er is wel altijd contact geweest en dat heeft mijn moeder ook altijd gepromoot, maar mijn vader en ik zijn elkaar ook een beetje kwijt geraakt in de loop der jaren. Hij ziet me wel, maar ik heb me toch te weinig gezien en bevestigd gevoeld door hem. Hij heeft binnen zijn mogelijkheden zijn best gedaan, maar ik denk dat ik toch iets gemist heb.”

Heeft dat je onzeker gemaakt?

“Nou, ik heb een enorm grote faalangst, dat is mijn grootste ding, waardoor ik ook heel moeilijk kan ontspannen. Toen ik jong was, heb ik mezelf een keer in de sloot gefietst, omdat ik geen tentamen durfde te maken. Ik kon heel goed leren, maar ik durfde het gewoon niet. Mijn moeder vertelde me vanmorgen dat ik mezelf zelfs een keer van de trap heb gegooid. Ondanks een liefdevolle en begripvolle thuissituatie zette ik mezelf toen onder een enorme druk. Als volwassene heb ik nooit meer dat soort dingen gedaan.”

‘De dwang is veel minder. Niet meer zo hysterisch, niet meer voor een optreden een heel altaar inrichten’

Je hebt jaren lang dwangmatige handelingen uitgevoerd ‘anders ging het niet goed’. Maar afgelopen jaar ben je geopereerd aan je schildklier en dat liep verkeerd af.

“Inderdaad. Ik heb al vijftien jaar een goedaardig gezwel op mijn linker schildklierkwab, daar zat een ping pong bal die steeds groter werd. Met zingen zat dat steeds meer in de weg, waardoor ik niet meer ten volle kon presteren. Dat vond ik echt verschrikkelijk, want dingen goed doen is voor mij dus heel belangrijk.

‘Ik vond het héél erg wat er was gebeurd, maar tegelijkertijd voelde het alsof mijn hele leven van me afviel’

De specialist durfde het niet weg te snijden, omdat de kans dat ze een zenuw zouden doorsnijden heel groot is. Als veiliger alternatief hebben ze het een soort van weggebrand, waarna je lichaam het zelf afvoert. Na twee weken zou ik weer kunnen zingen, ik had ook alweer allerlei optredens in de agenda staan. Maar de operatie is fout gegaan. De KNO-arts zei: ‘Je stembandzenuw is verlamd en we weten niet hoe dit verder gaat lopen.’ Ik kon niet meer praten, laat staan zingen. En niemand wist of het ooit nog goed zou komen.”

Wat gebeurde er met je toen je zoiets angstigs overkwam?

“Ik vond het héél erg wat er gebeurd was, maar tegelijkertijd voelde het alsof mijn hele leven van me afviel. De enorme druk waar ik mezelf altijd onder zette om te presteren, viel van me af.”

Je lag in de sloot?

“Ja, ik lag in de sloot, ik hoefde even niet meer. Ik had er geen grip meer op. Als ik er een beeld bij moet geven dan was het alsof ik met mijn rug in het water lag met mijn armen wijd. Neem me nu maar mee, ik hoefde even niet meer tegen de golven op te zwemmen. Ineens kon ik legitiem ontspannen, wat ik nooit kan. Ik dacht letterlijk: ik heb een verplichte sabbatical. En dat voelde ook heel fijn, want uit mezelf zou ik dat nooit durven nemen. Het voelde zo welkom!

Tegelijkertijd ben ik natuurlijk in die acht maanden dat ik eruit ben geweest ontzettend verdrietig geweest. Ik heb mijn eigen sloot bij elkaar gejankt. Dat ik niet meer kon zingen, voelde alsof mijn ziel werd weggenomen. Zingen heeft voor mij ook met ontladen te maken, gevoel delen op een ander niveau, vanuit mijn hart en mijn ziel. Dat heeft met trillingen te maken. En ineens was dat weg. Ik was alleen nog over met mezelf. Goddank ben ik na een lange weg weer voor negentig procent op mijn oude niveau.”

Hoe gaat het nu met je dwang?

“Ik heb veel meer rust nu en kan me ook beter ontspannen, de dwang is veel minder. Niet meer zo hysterisch. Niet meer voor een optreden een heel altaar inrichten in mijn kleedkamer met stenen, vlindertjes, beeldjes en foto’s die allemaal in een bepaalde volgorde neergezet moeten worden enzovoort. Want de conclusie is natuurlijk wel dat die dwang al die jaren niet geholpen heeft.”

Gaat het met je faalangst ook beter?

“Ja, maar hij is zeker nog niet opgelost. Mijn eerste optreden was voor een zaal met tweeduizend mensen, dat was gewoon hartstikke eng. Ik ging sound checken en de tranen liepen over mijn wangen. Door angst, maar ook door opluchting en blijdschap dat ik er weer stond. Ik kon tijdens het optreden wel meer mijn gedachten uitzetten. Niet alleen maar bezig zijn of iemand zit te kijken of mijn mondhoek wel recht staat, of ik die een noot wel recht zing. Ga er maar gewoon eens in, zei ik tegen mezelf. Dus met mijn faalangst leer ik ook beter omgaan, ik denk doordat ik het steeds beter kan relativeren.”

‘Ik weet nu ook dat een deel van die angsten gewoon bij me hoort en dat ik dat maar beter kan omarmen’

Al met al heeft het ergste wat je kon overkomen je ook heel veel gebracht?

“Heel veel! Ze zeggen wel eens: the worst thing that could happen to you, turns out to be the best thing. En ik heb soms echt het gevoel dat het verbranden van mijn stembandzenuw, mij heeft gered. Van mezelf, mijn dwangneuroses en mijn angsten. Niet dat alles ineens weg is, zeker mijn angsten niet, maar ik weet nu ook dat een deel van die angsten gewoon bij me hoort en dat ik dat maar beter kan omarmen in plaats van het mezelf kwalijk te nemen. Daar werk ik nu ook aan in mijn huidige therapie.

En als het een keer écht fout gaat, zoals bij mij, kom je er ook achter dat de wereld helemaal niet instort of dat niet iedereen zich tegen je keert. Misschien wel het tegenovergestelde. Er zijn ook mensen geweest die hebben gezegd: ‘Je bent een leuker persoon geworden nu.’”

Heb je eigenlijk wel eens medicatie gebruikt?

“Ja, anti depressiva. Maar dat is niets voor mij. Het vervlakt me. En ik ben heel extreem in mijn donkerte en mijn licht, maar dat vind ik juist fijn in mijn vak. Door mijn licht kan ik een bepaalde trilling voelen en overbrengen in mijn zang, dat wil ik niet uitschakelen.”

Komt dwang veel voor in jouw vak?

“Heel veel acteurs, actrices, zangers zijn gevoelig voor neuroses. Ik denk wel eens dat ze het licht hebben opgezocht, omdat ze iets willen bewijzen. Zo van; hallo, kijk mij eens, ik doe het toch goed. Ik mag er zijn. Veel mensen in dit vak hebben een beschadigd zelfbeeld dat gecompenseerd moet worden door het licht. Terwijl dat obsessieve ‘kijk mij eens’ natuurlijk ook hartstikke irritant is. Bovendien, je kunt wel je bevestiging halen uit de buitenwereld, maar het komt terecht in een put die niet te dempen is. Je kunt iets wat in jou beschadigd is niet herstellen of compenseren door aandacht en bevestiging van anderen.”

‘Er zijn ook mensen geweest die hebben gezegd: ‘Je bent een leuker persoon geworden’’

De slotsom?

“Het gaat nu goed. Ik heb mezelf, en dat heeft ook te maken met ouder worden, beter leren kennen en heel langzaam aan leren accepteren. En daarbij ook geleerd om de lelijke dingen van mezelf te omarmen. Ik ben nu wat ik ben, dit is het en meer wordt het niet en ook niet minder hoop ik.”

Wat zou je belangrijkste advies zijn aan mensen die kampen met angst- en dwangklachten?

“Schaam je er niet voor en kom er gewoon voor uit. Je hebt al veertig procent gewonnen als je het voor jezelf toegeeft en er open over bent. In mijn vak zijn dit soort dingen vrij normaal, iedereen heeft wel wat. Maar in interviews hield ik dit allemaal voor mezelf. Anders dachten de mensen misschien dat ik een beetje raar was. Nu zeg ik heel vaak: ‘Ik ben een fruitcake, maar wel een leuke.’”

>>Terug naar Ervaringsverhalen en Interviews