Perinatale OCD

Dwangklachten rondom zwangerschap en geboorte

“In de loop van mijn zwangerschap werd mijn opsporingsapparaat voor vermeend gevaar steeds gevoeliger, totdat het dagelijks leven al snel niet meer mogelijk was. Ik vermeed alles dat me doodsangsten gaf en die vermijding breidde zich in moordend tempo uit als een olievlek. Dingen als koken of het huishouden doen kon ik niet meer…” schrijft Marjolijn in haar blog  OCD en zwangerschap.

Wat is Perinatale OCD?

Obsessieve Compulsieve Stoornis (OCD) is een relatief veel voorkomende psychische aandoening. Het kan zowel mannen als vrouwen overkomen en het kan in elke willekeurige levensfase optreden. Voor het leesgemak wissel ik man en vrouw af. We spreken specifiek van perinatale OCD als een vrouw of man OCD-symptomen ontwikkelt tijdens de zwangerschap of na de geboorte van haar/zijn kind (de perinatale periode).

Sommige mannen of vrouwen hebben al OCD voordat ze een kind verwachten worden. Bij anderen is de zwangerschap of de bevalling een trigger waardoor de OCD zich manifesteert.

Hoe voelt het om Perinatale OCD te hebben?

Het krijgen van een baby brengt veel veranderingen met zich mee. Dit kan stressvol zijn. Veel zwangere vrouwen, jonge moeders en aanstaande vaders vertonen gedrag dat men enigszins obsessief of compulsief zou kunnen noemen. Ze ervaren het hebben van een baby vaak als een enorme verantwoordelijkheid.

Het is normaal om je zorgen te maken over het welzijn van je baby en om het te willen beschermen. Tijdens je zwangerschap of na de geboorte van je kind, merk je misschien dat je voorzichtiger wordt en minder risico’s neemt. Mogelijk maak je je zorgen over dingen die jouw baby zou kunnen overkomen. Deze gevoelens van bezorgdheid zijn voor jou wellicht nieuw en vreemd, maar ze zijn in feite heel normaal. Bij de meeste mannen en vrouwen zijn dit soort gedachten geen aanleiding voor wezenlijke klachten.

Bij andere mensen vormen dit soort zorgen over hun pasgeboren baby de trigger voor het ontwikkelen van perinatale OCD-klachten, of verergeren ze reeds bestaande OCD-symptomen. Deze symptomen belemmeren het dagelijks functioneren en nemen één uur of meer per dag in beslag. Vaak is het veel langer.

Symptomen van Perinatale OCD

Obsessies

Obsessies zijn ongewenste gedachten, beelden of twijfels. Deze obsessies treden regelmatig op en kunnen veel onrust en angst veroorzaken. Bekende voorbeelden zijn:

• Smetvrees. Intense angst dat iets is besmet door bacteriën of vuil. Vrouwen met Perinatale OCD maken zich vaak zorgen dat hun baby letsel oploopt door een of andere besmetting.
• Nare voorstellingen. Een beeld in je hoofd, of een gedachte, van dingen die je niet wilt. Je kunt je zorgen maken dat je (per ongeluk of opzettelijk) letsel toebrengt aan je baby, inclusief seksuele en gewelddadige gedachten.
• Controle. Je maakt je bijvoorbeeld zorgen over deuren of ramen die je misschien bent vergeten af te sluiten. Of dat je de drinkfles van je baby niet op de juiste wijze hebt gesteriliseerd.

Stress, angst en andere emoties

Je hebt gevoelens van stress, angst, schuld of walging. Het kan ook zijn dat je je depressief voelt.
Je voelt je beter als je je compulsieve handelingen kunt uitvoeren. Dit helpt echter slechts voor korte tijd.

Compulsies

Dit zijn handelingen die je uitvoert om je stress en/of angst te verminderen of om datgene waar je bang voor bent te voorkomen. Enkele voorbeelden van compulsies zijn:

• Rituelen – bijvoorbeeld vaak en uitvoerig wassen, schoonmaken of steriliseren. Deze handelingen kunnen zoveel tijd in beslag nemen dat ze andere dagelijkse activiteiten die je moet doen in de weg staan.
• Controleren – bijvoorbeeld ’s nachts veelvuldig naar je baby gaan om er zeker van te zijn dat het nog ademt.
• Bevestiging zoeken – anderen telkens vragen of alles in orde is, teneinde jezelf gerust te stellen.
• Nare voorstellingen corrigeren door middel van tellen, bidden of een specifiek woord telkens herhalen. Dit kan voelen als een manier om nare gebeurtenissen te voorkomen. Het kan ook een manier zijn om nare gedachten of beelden kwijt te raken.
• Vermijden van situaties of activiteiten waar je bang voor bent. Dit is een bekend verschijnsel. Mensen met OCD vermijden vaak dingen die obsessies of compulsies zouden kunnen veroorzaken.

Als je Perinatale OCD hebt, kan het gebeuren dat je vermijdt om je baby te verschonen. Of dat je bijvoorbeeld alle messen in huis wegbergt. Het kan ook zijn dat je moeder- en babygroepen mijdt. Sommige vrouwen zorgen ervoor dat ze nooit alleen zijn met hun baby. De obsessies en compulsies die bij Perinatale OCD horen, hebben vaak met de baby te maken. Maar ze kunnen ook op andere zaken gericht zijn.

Hoewel moeders met Perinatale OCD bang zijn om hun baby iets aan te doen, vormen ze geen risico voor hun kind. Uit wetenschappelijke studies blijkt dat mensen met OCD die hun obsessieve gedachten niet in daden omzetten.

Marjolijn “Gedurende een lange periode durfde ik deze nare voorstellingen niet tegen hulpverleners uit te spreken (ik ben bekend met intrusies sinds mijn 7e jaar…) uit enorme schaamte en angst dat ze mijn intrusies verkeerd zouden interpreteren, ik uit het moederschap ontheven zou worden en ik mijn kindje dan via die weg zou verliezen. Wat ik toen nog niet besefte, was dat ik door er niet over te spreken, mezelf een kans op de juiste hulp ontnam en zo mijn intrusies groeiruimte bood.” 

Hulp bij perinatale OCD

De hulp en behandeling die je nodig hebt, hangt af van de ernst van je Perinatale OCD-klachten. Je huisarts of je verloskundige kan je helpen om hierin keuzes te maken.

Sommige vrouwen met Perinatale OCD hebben behoefte aan professionele psychische hulp. Misschien is er een GGZ-instelling in de buurt, met specialisten die je kunnen helpen tijdens je zwangerschap of tijdens de periode daarna. Informeer bij je huisarts of je verloskundige naar de mogelijkheden. Deze vorm van hulpverlening is veelal alleen nodig voor vrouwen met ernstige OCD-klachten.

Als je niet voor jezelf of je baby kunt zorgen of als je het gevoel hebt dat je jezelf iets wilt aandoen, bel dan direct met:

• Je huisarts, of
• Een GGZ-instelling in de buurt, of
• Het alarmnummer 112.

Het komt maar zelden voor dat een vrouw met Perinatale OCD in het ziekenhuis moet worden opgenomen. Als dit gebeurt, dan word je in de meeste gevallen samen met je baby naar een gespecialiseerde moeder- en kindafdeling verwezen.

Cognitieve Gedragstherapie (CGT)

Deze vorm van psychotherapie is gericht op praten. CGT helpt je om gedachten- en gedragspatronen die jou angst bezorgen, onder de loep te nemen. Meestal gaat het om wekelijkse gesprekken met een psycholoog of gedragstherapeut. Soms is het mogelijk om een intensieve CGt-cursus te volgen.

Medicatie

Bij de behandeling van OCD worden soms antidepressiva ingezet. Er zijn verschillende mogelijkheden. De meest gebruikte antidepressiva bij OCD zijn de zogenoemde ‘Selective Serotonin Reuptake Inhibitors’ (SSRI’s). Daarnaast wordt soms andere medicatie gebruikt.

Zelfhulp

Praat met iemand over hoe je je voelt. Het kan een enorm opluchting zijn om te praten met iemand die jou begrijpt. Dit kan je partner zijn, een familielid of een vriend. Als je niet met familie of vrienden kunt praten, praat dan met je huisarts of verloskundige. Zij kunnen je de weg wijzen naar hulp in jouw buurt.
Lees meer over OCD.

• Zorg goed voor jezelf en zorg ervoor dat je energie overhoudt. Herstel kost veel energie. Neem iedere gelegenheid te baat om wat bij te slapen of te rusten. Bedenk in elke situatie: welke taken moet ik nú uitvoeren, en welke taken kunnen wachten? Accepteer hulp van familie en vrienden. Dit alles zorgt ervoor dat je al je energie kunt richten op je herstel.
• Geef jezelf niet de schuld. Het is niet jouw fout.
• Lotgenotencontact: op OCDcafé is een online groep voor mensen met perinatale OCD. Het kan fijn zijn om er met andere mensen over te praten die weten hoe het is. Kijk op: OCDcafé voor meer informatie en om je aan te melden.
• Gebruik geen alcohol of drugs om je angst te onderdrukken.

Verder kun je op OCDnet meer informatie vinden over OCD en de behandeling daarvan.

“Psychische problematiek is nogal eens omringd door schaamte en angst, zeker rond zwangerschap en geboorte. Dat geldt natuurlijk ook voor intrusies. Juist de combinatie van zulke beangstigende gedachten tijdens zo’n kwetsbare periode maakt het taboe om er open over te zijn vaak groot. En al snap ik dat heel goed; ik vind het ontzettend jammer. Want (vroege) herkenning van perinatale OCD kan hét verschil maken. En weten dat je niet de enige bent kan al een hele opluchting zijn.” aldus Marjolijn. Wil je weten hoe het verder gaat? Lees verder…

Telefonische hulpdienst

Vindt je het prettig om naar aanleiding van dit nieuwsbericht te praten met iemand? Bel dan met onze telefonische hulpdienst: 0343753009 . Onze ervaringsdeskundige vrijwilligers zitten op werkdagen tussen 9.00 en 13.30 uur voor je klaar om te luisteren naar je verhaal, tips te geven voor het dagelijks leven en je te helpen bij het vinden van de passende behandeling en begeleiding.